Gastrointestinal Parazit Enfeksiyonları
GASTROİNTESTİNAL PARAZİT ENFEKSİYONLARI
Gastrointestinal parazit enfeksiyonu; protozoon ve helmintlerin ince ve/veya
kalınbağırsaklara yerleşmesidir. Yurdumuzun her bölgesinde Giardia intestinalis
(G. lamblia), Entamoeba histolytica, Enterobius vermicularis (kıl kurdu); Ascaris lumbricoides,
Trichuris trichiura, Hymenolepis nana, Taenia saginata ya, kancalı kurtlara
(Ancylostoma duodenale, Necator americanus) ise özellikle Doğu Karadeniz ve Doğu Akdeniz
bölgelerinde rastlanır.
Tanı
Belirtiler
İshal, karın ağrısı, karında gaz ve gerginlik hissi (A.lumbricoides, T.trichiura,
T.saginata, H.nana, G.lamblia)
Kanlı mukuslu dışkılama (dizanteri),
tenezm (E.histolytica)
Anal kaşıntı (E.vermicularis)
Demir eksikliği anemisi (Kancalı kurtlar, E.histolytica)
Büyüme gelişme geriliği (Kancalı kurtlar, G.lamblia)
Rektal prolapsus (T.trichiura)
Laboratuvar bulguları
Farklı günlerde alınan en az üç dışkı örneği ve perianal materyal incelenmelidir.
A. Makroskobik inceleme
Dışkı örneği, kıvam, görünüm, renk, kan veya mukus içeriği açısından incelenir.
Dışkıda erişkin A. lumbricoides (ortalama 20 cm uzunluğunda, pembe beyaz renktedir,
toprak solucanını andırır) veya E. vermicularis (ortalama 1 cm uzunluğunda, 1-2 mm
enindedir, beyaz bir kılı andırır) veya T. saginata halkaları (1,5-2 cm uzunluğunda,
5-6 mm eninde, hareketlidir) görülebilir.
B. Mikroskobik inceleme
Dışkı örneği (3-4 mm büyüklüğünde) lam üstünde;
Serum fizyolojikle karıştırılıp lamelle kapatılarak özellikle hareketli trofozoitler
( G. lamblia ve E. histolytica ),
Lugol solüsyonu ile karıştırılıp lamelle kapatılarak helmint yumurtaları ve protozoon
kistleri yönünden incelenir.
E. vermicularis tanısında sabahleyin perianal bölge temizlenmeden uygulanan selofan
bant yöntemi kullanılır. Bandın yapışkan kısmı perianal bölgeye değdirildikten sonra bir
lama yapıştırılır. Mikroskopta 10luk büyütmeyle kıl kurdu yumurtaları araştırılır. Bu
yöntemle T. saginata yumurtaları da görülebilir. (Sayfa : 308-309)
Tedavi
Gebelikte antiparaziter ilaç kullanımı son derece kısıtlıdır ve tedavi mümkün olduğunca
gebelik sonrasına ertelenmelidir. Niklosamid gebelikte güvenli kabul edilir.
Amibiyazis
Metronidazol3; Yetişkinde Günde 3 kez, 500-750 mg, 10 gün, çocukta 40-50 mg/kg/gün (3 dozda), 10gün
Ornidazol3; Yetişkinde Günde 2 kez 500 mg, 10 gün, çocukta 25 mg/kg/gün (2 dozda), 10 gün
Giardiyazis
Metronidazol3; Yetişkinde Günde 2 kez 500 mg, 5 gün, çocukta 20-25 mg/kg/gün (3 dozda), 5 gün
Ornidazol3; Yetişkinde Günde 2 kez 250 mg, 5 gün, çocukta 15 mg/kg/gün (2 dozda), 5 gün
Seknidazol3; Yetişkinde 2 gr tek doz, çocukta 40 mg/kg tek doz
Furazolidon4; Yetişkinde Günde 4 kez 100 mg, 7-10 gün, çocukta 6 mg/kg/gün (4 dozda), 7-10 gün
Enterobiyazis1
Pirantel pamoat1,5; Yetişkinde 750 mg tek doz, çocukta 11 mg/kg tek doz
Mebendazol1; Yetişkinde 100 mg tek doz, çocukta 100 mg tek doz
Albendazol1,6; Yetişkinde 400 mg tek doz, çocukta 10 mg/kg tek doz
Pirvinyum pamoat1,5; Yetişkinde tercih edilmez, çocukta 5 mg/kg tek doz
Askariyazis
Mebendazol; Yetişkinde Günde 2 kez 100 mg, 3 gün, çocukta Günde 2 kez 100mg, 3 gün (+2 yaş)
Pirantel pamoat5; Yetişkinde 11 mg/kg tek doz (en çok 1 gr), çocukta 11 mg/kg tek doz (en çok 1 gr)
Albendazol6; Yetişkinde 400 mg tek doz, çocukta 400 mg tek doz
Trişuriyazis
Mebendazol5; Yetişkinde Günde 2 kez 100 mg, 3 gün, çocukta Günde 2 kez 100 mg, 3 gün
Albendazol6; Yetişkinde 400 mg tek doz, çocukta 400 mg tek doz
Kancalı kurt enfeksiyonu
Mebendazol5; Yetişkinde Günde 2 kez 100 mg 3 gün, çocukta Günde 2 kez 100mg 3 gün (+2 yaş)
Pirantel pamoat5; Yetişkinde 11 mg/kg tek doz (en çok 1 gr), çocukta 11 mg/kg tek doz (en çok 1 gr)
Albendazol6; Yetişkinde 400 mg tek doz, çocukta 400 mg tek doz
Tenyazis2
Niklosamid2; Yetişkinde 2 gr tek doz, 2-6 yaş 1gr; 6-12 yaş 1,5 gr; tek doz
Laksatif; Niklosamid den 2 saat sonra
Himenolepiyazis
Niklosamid2; Yetişkinde İlk gün 2 gr tek doz, sonra 1 gr/gün tek dozda, 9 gün, çocukta İlk gün 2-6 yaş 1 gr, 6-12 yaş 1,5 gr tek dozda; sonraki 9 gün ilk dozun yarısı tek dozda
1 Enterobiyazis saptandığında tüm aile veya birlikte yaşayanlar tedavi edilir. 15 gün sonra
tedavi yinelenir.
2 Akşam yemeğinden sonra bir şey yememesi, sabah aç karnına tabletleri iyice çiğneyip
az miktarda su ile yutması önerilir. Laksatif olarak sennosid A+B kullanılabilir. Laksatiften
bir saat sonra yemek yenebilir.
3 Gebeliğin ilk 3 ayında ve emzirme sırasında kontrendikedir.
4 Üç aylıktan küçük bebeklerde kontrendikedir.
5 Gebelikte ve 2 yaşından küçük çocuklarda kontrendikedir.
6 Gebelikte ve emzirme döneminde kontrendikedir. Tedavi uygulanırken 1 ay süreyle
gebelik önlenmelidir.
Korunma
Tırnaklar kısa kesilmeli, yemeklerden önce eller iyice yıkanmalıdır. Meyve ve
sebzeler temiz suyla iyice yıkanmadan tüketilmemelidir.
Protozoon kistleri ve helmint yumurtaları çoğunlukla klorlamaya dirençlidir ve
şüpheli içme suları en az 10 dakika kaynatıldıktan sonra içilmelidir.
Tenyazisten korunmada, çiğ ve az pişmiş sığır eti ve ürünlerinden, özellikle çiğ
köfteden kaçınılmalıdır.
Kancalı kurtlardan korunmada çıplak el ve ayağın çamurla teması önlenmelidir.
Kancalı kurt, askaris ve trişuris enfeksiyonlarından korunmada insan dışkısının
gübre olarak kullanılması önlenmelidir.
Besin sektöründe çalışanlarda periyodik portör kontrolleri yapılmalıdır.
Sevk
Amipli dizanteride komplikasyon (perforasyon, toksik megakolon, ameboma,
perianal ülserasyon) gelişmiş hastalar
Uygun tedaviye cevap vermeyen amipli dizanteri veya giardiyasis olguları
Akut batın şüphesi olan hastalar
sevk edilmelidir.
Kaynaklar
1. Mandell GL, Bennet JE, Dolin R, ed. Principles and Practice of Infectious Diseases, 5 th ed. New York:
Churchill Livingstone, 2000.
2. Unat EK, Yücel A, Altaş K, Samastı M, ed. İnsanın Ökaryonlu Parazitleri ve Bunlarla Oluşan Hastalıkları.
Unatın Tıp Parazitolojisi. 5 inci baskı, İstanbul: Doyuran Matbaası, 1995.
3. Özcel MA, Altıntaş N, ed. Parazit Hastalıklarında Tanı. Türkiye Parazitoloji Derneği yayını, İzmir: Ege
Üniversitesi Basımevi, 1997.
4. Kuman HA, Altıntaş N, ed. Protozoon Hastalıkları, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 1996.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi
