Astım
ASTIM
Astım kronik enflamasyona bağlı olarak gelişen, geri dönebilir bronkospazmla karakterize
bir hava yolu hastalığıdır. Ülkemizde sıklığı çocuklarda %5-8, erişkinlerde %5in altındadır.
Risk faktörleri
Kişisel ve ailesel atopik hastalık öyküsü
Alerjenler
Hava kirliliği ve sigaraya maruz kalma
Tanı
Öykü
Bazı faktörlerle alevlenen, tekrarlayıcı öksürük, nefes darlığı, hırıltılı/hışıltılı solunum,
göğüste sıkışma hissi semptomlarından biri veya birkaçı bulunabilir.
Bu semptomlar viral solunum yolu enfeksiyonları ile artar, daha çok gece ve/veya
sabaha karşı ortaya çıkar, nöbetler halinde gelir, kendiliğinden veya ilaçlarla düzelir.
Yakınmanın olmadığı dönemler vardır, mevsimsel değişkenlik gösterir.
Fizik muayene
Bulgular hastalığın ağırlığına göre değişir. Dinlemekle normal olabileceği gibi,
ekspiryum uzunluğu, vizing, ronküs duyulabilir. Ağır olgularda solunum seslerinde
azalma ve sessiz akciğer vardır. Ayrıca yardımcı solunum kaslarının solunuma katılması
görülebilir.
Laboratuvar bulguları
Hava yollarındaki obstrüksiyonun ve bunun geri dönebilir olduğunun gösterilmesinde
zirve akım hızı (peak expiratory flow: PEF) ölçeri olarak peak flowmeter (PFM)
yardımcı olabilir. Bronkodilatör verildiğinde PEF değerindeki %15 ve daha çok artış
astım lehinedir.
Ayırıcı tanı
Çocuklarda
Akut bronşiyolit, yabancı cisim aspirasyonu, gastroözefageal reflü, konjenital anomaliler,
kistik fibroz, kalp yetmezliği, tüberküloz, tümör.
Tedavi
Amaç semptomsuz ve ataksız, tüm etkinliklere izin veren yaşam kalitesi sağlamaktır.
Korunma
Tetikleyici faktörlerin ortadan kaldırılması:
Alerjenler (ev tozu akarı, hamamböceği, ev hayvanları, polenler, mesleksel alerjenler),
ilaçlar (aspirin, steroid olmayan antienflamatuvar ilaçlar, beta blokörler), besinler
ve katkı maddeleri, viral enfeksiyonlar, gastroözefageal reflü, kronik solunum yolu
hastalıkları (rinit ve/veya rinosinüzit, nazal polip, kistik fibroz), sigara, bacasız
soba, ocak, egzos gazı, deterjan, boya, insektisid, her türlü sprey ve parfüm kokusu
Grip aşısı: Her yıl ekim veya kasım aylarında yapılabilir.
Eğitim
İlk koşul hastanın eğitimi ve uyumudur. Hastalık hakkında genel bilgi, alerjen ve
diğer risk faktörlerinden korunma, uzun süreli ve düzenli ilaç kullanımının önemi,
inhaler ilaç teknikleri ve ilaçların yan etkileri, semptomlar arttığında ne yapması gerektiği
hastaya anlatılmalıdır.
İlaç tedavisi
Astım tedavisinde iki grup ilaç kullanılır:
1. Kontrol ediciler
Hava yolu enflamasyonunu kontrol altına almak amacıyla düzenli kullanılan ilaçlardır.
Bu ilaçlar inhaler steroidler, yavaş salınan teofilin, uzun etkili beta-2 agonistler, kromonlar
ve lökotrien reseptör antagonistleridir.
Kontrol edici olarak uzun etkili beta-2 agonistler tek başlarına kullanılmamalıdır.
2. Semptom gidericiler
Hastanın yakınmalarını ortadan kaldırmak amacıyla gereksinim halinde kullanılan
bronkodilatör ilaçlardır. İlk seçenek hızlı etkili beta-2 agonistlerdir. Bu amaçla kısa
etkili teofilin ve antikolinerjikler de kullanılabilir.
Astımda tedavinin temelini oluşturan antienflamatuvarların dozu hastalığın ağırlığına
göre artırılıp azaltılır. Buna basamak tedavisi denir.
Hastanın semptomlarına göre en uygun basamaktan başlanarak semptomlarda tam
kontrol sağlandıktan 1-3 ay sonra bir basamak inilir.
Tüm basamaklarda gereksinim halinde kısa etkili beta-2 agonist verilir.
ERİŞKİNDE ASTIM BASAMAK TEDAVİSİ
HAFİF İNTERMİTAN
Haftada 2 kezden az semptom
Gece semptomları < ayda 2
Sadece egzersiz veya tetikleyicilerle temas sonrası semptom
PEF > %80
ĞPEF <%20
Kontrol edici ilaca gerek yok.
HAFİF PERSİSTAN
Gündüz semptomları > haftada 2 (3-6)
Gece semptomları: > ayda 2 (3-4)
PEF>%80,
ĞPEF: %20-30*
3 ayda yanıt alınmazsa sevk.
Kontrol edici;
BDP : 250 μg/gün veya BUD : 200-400 μg/gün veya FP : 125 μg/gün
Diğer Seçenekler Yavaş salınan teofilin veya Lökotrien reseptör antagonisti.
ORTA PERSİSTAN
Gündüz semptomları her gün
Gece semptomları > haftada 2 (Ayda 5'ten fazla)
PEF: %60-80,
ĞPEF %30*
Tüm çocuk hastaları sevk et
Erişkinlerde 3 ayda yanıt alınmazsa sevk et
BDP : 250 μg/gün veya BUD : 200-800 μg/gün veya FP : 125 μg/gün
birlikte Formotero l 12-24 μg veya Salmeterol 50-100 μg.
Yavaş salınan teofilin veya Lökotrien reseptör antagonisti eklenebilir.
AĞIR PERSİSTAN
Gündüz semptomları sürekli
Gece semptomları çok sık.
PEF<%60,
ĞPEF> 30*
Tüm hastaları sevk et
Sevk edilemiyorsa
BDP > 1000 μg/gün veya BUD > 800 μg/gün veya FP > 500μg/gün
birlikte uzun etkili beta2 agonisti veya gerektiğinde
Yavaş salınan teofilin, Oral steroid (5-10 gün, 30-40 mg/gün).
BDP: Beklometazon dipropionat
BUD: Budesonid ,
FP: Flutikazon propionat
ĞPEF: Günlük PEF değişkenliği
SEMPTOM GİDERİCİLER
Her basamakta gereksinim halinde inhale hızlı etkili beta-2 agonist (salbutamol 100 μg veya t erbutalin 250 μg) 1-2 püskürtme.
ÇOCUKTA ASTIM BASAMAK TEDAVİSİ
HAFİF İNTERMİTAN
Kontrol edici ilaca gerek yok
HAFİF PERSİSTAN
BDP : 100-400 μg/gün veya
BUD : 100-200 μg/gün veya
FP : 100-200 μg/gün
Diğer Seçenekler Yavaş salınan teofilin veya Lökotrien reseptör antagonisti.
ORTA PERSİSTAN
BDP : 400-800 μg/gün veya
BUD : 200-400 μg/gün veya
FP : 200-500 μg/gün
Yavaş salınan teofilin veya Lökotrien reseptör antagonisti, uzun etkili beta2 agonisti eklenebilir.
AĞIR PERSİSTAN
BDP : >800 μg/gün veya
BUD : >400 μg/gün veya
FP : >500 μg/gün ile birlikte
Yavaş salınan teofilin veya Uzun etkili beta-2 agonist veya Lökotrien reseptör antagonisti veya oral steroid 5-10 gün, 20-30 mg/gün.
SEMPTOM GİDERİCİLER
Her basamakta gereksinim halinde inhale hızlı etkili beta-2 agonist (salbutamo l 100 μg veya terbutalin 250 g) 1-2 püskürtme
İzlem
İlk kontrol 3 ay sonra yapılır, sonrasında hasta 6-12 ay aralarla görülür. Tedavi
başladıktan 3-6 ay sonra hasta stabilse ilaç dozu azaltılabilir ve iki hafta izlenir.
Semptomlar geriliyorsa bir alt basamağa geri dönülür.
Sevk
Tanı güçlüğü çekilen ve tedaviye tam yanıt vermeyen kronik astımlı hastalar
Ciddi astımlı erişkinler, orta-ağır astımlı 3 yaşın altındaki çocuklar ve astım kontrolü
güçleşen gebeler
Suprasternal retraksiyonu olan, yardımcı solunum kaslarını kullanan, konuşma
güçlüğü olan hastalar
İlk müdahaleye karşın bir saat sonunda PEF değeri %70in üstüne çıkmayan hastalar
sevk edilmelidir.
Kaynaklar
1. Ulusal Verilerle Astma. Bavbek S, Güç MO, Kalpaklıoğlu AF, Kalyoncu AF, Türktaş H, ed. Ankara:
Kent Matbaası, 1999.
2. International Pediatric Asthma Consensus Group. Third International Pediatric
Consensus Statement on the Management of Childhood Asthma. Pediatric Pulmonology. 1998;25:1-17.
3. Global Initiative For Asthma (GINA). Global Strategy for Asthma Management and Prevention-2002.
(www.ginasthma.com)
4. Toraks Derneği Ulusal Astım Tanı ve Tedavi Rehberi, İstanbul 2000.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi
