Idrar Yolu Enfeksiyonu (erişkin)
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU (ERİŞKİN)
İdrar yolu enfeksiyonu (İYE), oluşumuna göre komplike ve komplike olmayan,
yerleşimine göre alt ve üst İYE olarak tanımlanabilir. En sık karşılaşılan İYE mesane
mukozasının enflamasyonu olan sistittir. Enfeksiyonların %60-80i E. coli nedenlidir.
Genç, gebeliği ve ürolojik bir sorunu olmayan kadınlarda 7 günden kısa süreli sistit,
komplike olmayan, diğerleri komplike sistit olarak tanımlanır.
Reenfeksiyon
Sistit tedavisinden en az 2 hafta sonra farklı bir bakteri kökeni (suş) ile gelişen
enfeksiyondur. Tekrarlayan sistitlerin %20si reenfeksiyondur.
Cinsel ilişki
Diabetes mellitus
Diyafram kullanımı
Menopoz sonrası dönemde işeme sonrası artık idrara yol açan durumlar gibi nedenlerle
oluşur.
Relaps
Sistit tedavisinden sonra 2 hafta içinde aynı bakteri kökeni ile gelişen enfeksiyondur.
Tekrarlayan sistitlerin % 10unu oluşturur.
Hastanın tedaviye uymaması
Yetersiz antibiyotik emilimi
Etkenin dirençli oluşu
Böbrek taşı
Daha seyrek olarak anatomik bozukluklar nedeniyle gelişir.
Tekrarlayan Enfeksiyon
Kadınlarda son 6-12 ayda, erkeklerde son 3 yılda en az 3 İYE varlığıdır.
Komplike İYE
Hastayı tekrarlayan veya tedavisi güç İYEye eğilimli duruma getiren anatomik,
fonksiyonel veya farmakolojik faktörler varlığında gelişen enfeksiyondur. Diabetes
mellituslu erkeklerdeki İYE komplike kabul edilir.
Sıklık
Cinsel aktif kadınlarda prevalans %30-40tır.
Genç erkeklerde seyrektir.
Risk faktörleri
Önceden geçirilmiş İYE
Diabetes mellitus
Gebelik
Yoğun cinsel yaşam
Spermisid, diyafram kullanımı
Taş, tümör, darlık, mesanenin tam boşalamaması gibi anatomik veya fonksiyonel
ürogenital sistem anomalileridir.
Tanı
Klinik bulgular ve idrar tetkiki ile tanı konur.
Semptomlar
Dizüri (en sık görülen semptom)
Sıkışma duygusuna karşın az miktarda idrar çıkışı
Sık idrara çıkma
Suprapubik ağrı, dolgunluk, erkeklerde rektumda dolgunluk, perianal ağrı
Bulanık, kötü kokulu idrar
Hematüri
Yaşlılarda; idrar tutamama, kokulu idrar
Vajinitis (%10)
Fizik muayene
Genellikle suprapubik duyarlık (hassasiyet) dışında bulgu yoktur.
Ancak, kostovertebral açı duyarlığının mutlaka değerlendirilmesi gerekir.
Ateşin 38,3 °Cnin üstünde olması, bulantı, kusma, kostavertebral açı duyarlığı, bel
ağrısı, üst İYE olasılığı düşündürmelidir.
Laboratuvar
İdrar incelemesi
Piyüri, santrifüj edilmiş idrarda 40x büyütmede her alanda 10dan fazla lökosit
bulunmasıdır. Test çubuğu (stik) ile tanımlanabilir.
Bakteriüri: Mikroskopik inceleme veya nitrit stik testi ile saptanır.
Piyüri Pozitif, Nitrit Pozitif; Hasta tedavi edilir.
Piyüri Pozitif, Nitrit Negatif; Jinekolojik enfeksiyon olasılığı: Jinekolojik muayene yapılmalı. Nitrit (-) bakteriler örneğin stafilokoklar etken olabilir.
Piyüri Negatif, Nitrit Pozitif; Oldukça seyrektir. Tarihi geçmiş veya yanlış kullanılmış test çubuğu ya da kontaminasyon söz konusu olabilir.
Piyüri Negatif, Nitrit Negatif; İYE yok.
Ayırıcı tanı
Kadınlarda vajinit, üretrit ve pelvik enflamatuvar hastalık.
Erkeklerde prostatit ve epididimit.
Gerekirse pelvik ve rektal muayene yapılabilir.
Tedavi
Amaç mesanenin bakteriden arındırılması ve böylece semptomların düzeltilerek
komplikasyonların önlenmesidir.
Korunma ve eğitim
Hidrasyonun sağlanması: Günlük sıvı gereksiniminin (2-2,5 lt) sağlanması
Tekrarlayan enfeksiyonu olan kadınlarda antimikrobiyal profilaksi
Zemin hazırlayıcı faktörlerin düzeltilmesi
İdrar yapma gereksinimi duyulduğunda idrarın tutulmaması
Kadınlarda genital bölge temizliğine dikkat edilmesi
Gebelerde tekrarlayan bakteriüri saptandığında semptomsuz olsa bile tedavi edilmeli,
tedavi başarısızlığı ve/veya komplike durumlarda idrar kültürü dahil ileri tetkikler
için bir üst basamağa hasta sevk edilmelidir.
Antimikrobiyal tedavi
Trimetoprim-Sülfametoksazol 1; 160 mg + 800 mg 2 eşit dozda ağızdan verilir.
Siprofloksasin 1,2 ; 500-1000 mg/gün, iki eşit dozda, ağızdan verilir.
Ofloksasin 1,2; 200-400 mg/gün, sabahları tek doz, ağızdan verilir.
Norfloksasin 1,2; 800 mg/gün, iki eşit dozda, ağızdan verilir.
1 Gebelikte kullanılmamalıdır.
2 Kinolonlar 18 yaş altında, kıkırdak gelişimi tamamlanmadığından kullanılmamalıdır.
Alt İYEde trimetoprim-sülfametoksazol (TMP-SMZ) ve fluorokinolon (siprofloksasin,
ofloksasin, norfloksasin) ağız yoluyla kullanılabilir. Bu ilaçların 3 gün kullanımı yeterlidir.
TMP-SMZnin komplike olmayan sistitli kadınlarda ilk seçenek olarak kullanımı önerilir.
TMP-SMZ ile tedaviye yanıtsızlık halinde, TMP-SMZye direnç olasılığı göz önünde
bulundurularak kinolonlardan biri ile tedavi önerilir.
Gebelerde amoksisilin (3x500 mg), sefaleksin (3x500 mg), nitrofurantoin (4x50 mg)
7 gün süreyle güvenle kullanılabilir.
İzlem
48-72 saat içinde ateşi düşmeyen, semptomları düzelmeyen hastanın kontrole gelmesi
istenir. Bu durumlar tedavi başarısızlığını gösterir.
TMP-SMZ tedavisi ile başarısızlık söz konusu ise kinolon başlanmalıdır.
Kinolonlardan biri ile başarısızlık söz konusu ise hasta sevk edilmelidir.
Yılda 3 kez veya daha fazla tekrarlayan hastalarda ve koitusla ilişkili sistit geçiren
hastalarda koitustan hemen sonra, kullanılan kontraseptif yöntem (spermisid
vb.) ve genital hijyen değerlendirildikten sonra düşük doz TMP-SMZ (80/400
mg/gün), sefuroksim (125 mg/gün) veya nitrofurantoin (100 mg/gün) ile profilaksi
yapılır.
Sevk
Komplike ve üst İYE olasılığı söz konusu olduğunda parenteral antibiyotik tedavisi
ve kültür ile izlem gereklidir. Bu durumlarda hastanın sevki uygun olacaktır. Sevkin
mümkün olamadığı durumlarda florokinolonlar, geniş spektrumlu sefalosporinler,
aminoglikozidler parenteral/oral yoldan kullanılarak hastalar 2 hafta süreyle tedavi edilebilir.
Kaynaklar
1. Chambers ST. Cystitis and Urethral Syndromes. Armstrong D, Cohen J, ed. Infectious Diseases.
London:Mosby, Ch 57, 1999.
2. Infectious Disease Society of America. Guidelines for Antimicrobial Treatment of Uncomplicated Acute
Bacterial Cystitis and Acute Pyelonephritis in Women. Clin Infect Dis 1999;29:745-58.
3. Sobel JD, Kaye D. Urinary Tract Infections. Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, ed. Principles & Practice
of Infectious Diseases, 5th Edition. Philadelphia: Churchill Livingstone, 2000:773-805.
4. Stam WE, Hooton TM. Managment of Urinary Tract Infections in Adults. N Engl J Med 1995;329:1328-34.
5. www.aafp.org/afp/99030lap/1225.html
6. Urinary Tract Infections in Pregnancy. Curr Opin Urol 2001;11:55-9.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi
